ဓာတ္ပုံ- ေဂ်ေမာင္ေမာင္ (အမရပူရ)ေရးသားသူ- ေဒါက္တာအ႐ိုင္
ေဒါက္တာအ႐ိုင္(Arai)သည္ လြတ္လပ္ေသာလူမႈေရးသိပၸံပညာရွင္ (social scientist) တစ္ေယာက္ျဖစ္ၿပီး
ၿငိမ္းခ်မ္းေရးေဖာ္ေဆာင္မႈလုပ္ငန္းစဥ္မ်ားကို လက္ေတြ႕နယ္ပယ္တြင္ ေဆာင္ရြက္လ်က္ရွိေသာ ဂ်ပန္လူမ်ဳိး
တစ္ေယာက္ျဖစ္သည္။ ၂၀၁၃ ၾသဂုတ္လအတြင္း ျမန္မာႏိုင္ငံ အရပ္ေဒသအမ်ားအျပားသို႔ ကြင္းဆင္းေလ့
လာခဲ့ၿပီး လူေတြ႕အင္တာဗ်ဴးမ်ားလည္း မ်ားစြာေဆာင္ရြက္ခဲ့သည္။
၂၀၁၂ ခုႏွစ္ကတည္းကစတင္၍ ရခိုင္ျပည္နယ္၌ ျဖစ္ပြားခဲ့ေသာ ေဒသတြင္းပဋိပကၡသည္ မ်ဳိးဆက္အ
ဆင့္အဆင့္ ၾကာရွည္စဲြၿမဲစြာ တည္ရွိလာခဲ့ၿပီး ဆင့္ပြားႀကီးထြားလာခဲ့ေသာ လူမႈဖဲြ႕စည္းပံုမမွ်တမႈႏွင့္ စိုးရိမ္
ေၾကာင့္ၾကမႈစိတ္ေရာဂါ (trauma) တို႔ကို လွစ္ဟေဖာ္ျပလိုက္မႈျပယုဂ္တစ္ခုပင္ျဖစ္သည္။ ဤလူမႈဖဲြ႕စည္းပံု
မမွ်တမႈႏွင့္ စိုးရိမ္ေၾကာင့္ၾကမႈစိတ္ေရာဂါတို႔ ျဖစ္ေစခဲ့သည့္ သမိုင္းဆိုင္ရာ အရင္းအျမစ္မွာ (၁၈၂၄-၁၉၄၈
ၿဗိတိသွ်ႏွင့္ ၁၉၄၂-၁၉၄၅ ဂ်ပန္)တို႔၏ ကိုလိုနီလက္ေအာက္က်ေရာက္ခဲ့ရျခင္းႏွင့္ လြတ္လပ္ေရးရၿပီးေနာက္
ပိုင္းကတည္းက ႀကံဳလာခဲ့ရေသာ ျမန္မာႏိုင္ငံ၏ လူမ်ဳိးေရး၊ တိုင္းရင္းသားေရးဆိုင္ရာ ဆက္ဆံေရးႏွင့္ အားလံုး
ပါ၀င္သည့္ စီမံအုပ္ခ်ဳပ္မႈႏိုင္ငံေရးျပႆနာပင္ျဖစ္သည္။ ပဋိပကၡအတြင္း ပါ၀င္ခဲ့ၾကသည့္ ႏွစ္ဖက္အုပ္စုတို႔၏
မိမိတို႔ကိုယ္ပိုင္စ႐ိုက္လကၡဏာ (Identity) ႏွင့္ တရားမွ်တမႈ (Justice) အသီးသီးအတြက္ ႐ုန္းကန္ႀကိဳးစားမႈကို
ျဖစ္ေစခဲ့သည့္ သမိုင္းဆိုင္ရာ နာၾကည္းေၾကကဲြမႈမ်ား ရွိခဲ့သည္။ သို႔ေစကာမူ နာက်င္ဖြယ္ရာျဖစ္မည့္ ခါးသီးေသာ
ပကတိအမွန္တရားတစ္ခုကိုလည္း ေနာက္ထပ္ရင္ဆိုင္ၾကရေပဦးမည္။ ယင္းမွာ ယခုပဋိပကၡ ပိုမိုပ်ံ႕ႏွံ႔သြားသည္
ႏွင့္အမွ် ပို၍ႀကီးမားေသာ ေဒသတြင္းဆူပူအၾကမ္းဖက္မႈမ်ားကိုပင္ ျဖစ္ပြားေစႏိုင္သည့္အေျခအေနအထိ ေရာက္
ရွိသြားႏိုင္လိမ့္မည္ဟုဆိုလွ်င္ မွားမည္မထင္ပါ။ ဤအေနအထားသည္ ျမန္မာတစ္ႏိုင္ငံလံုး မၿငိမ္မသက္ျဖစ္ေစမည့္
အေနအထားထိ ေရာက္ရွိသြားေစႏိုင္ၿပီး တစ္ႏိုင္ငံလံုးနစ္နာဆံုး႐ံႈးမႈမ်ား ႀကံဳေတြ႕ေကာင္းႀကံဳရႏိုင္သည္။
ယခုလက္ရွိအေျခအေနသည္ မည္သို႔ပင္ခက္ခဲၿပီး စဥ္းစားရက်ပ္တည္းေသာ အေျခအေနမ်ဳိး ျဖစ္ေနေစကာမူ
အသိုင္းအ၀ိုင္းႏွစ္ဖက္စလံုးက လုပ္႐ိုးလုပ္စဥ္ႀကိဳးပမ္းေဆာင္ရြက္မႈမ်ားမွ လံုး၀ေရွာင္ဖယ္ၾကရမည္ျဖစ္ၿပီး မတူကဲြ
ျပားသည့္ ခ်ဥ္းကပ္မႈပံုစံတစ္မ်ဳိးႏွင့္ အေျဖရွာၾကရေပလိမ့္မည္။ ရခိုင္ျပည္နယ္၏ ေရရွည္အနာဂတ္ ပံုမွန္အေနအထား
မည္သုိ႔မည္ပံုျဖစ္လာႏိုင္မည္နည္း။ ထိုကဲ့သို႔ ပံုမွန္အေနအထားသို႔ ျပန္လည္ေရာက္ရွိလာေစရန္ ခိုင္မာတိက်ေသာ
ေဆာင္ရြက္မႈမ်ဳိးကို မည္သို႔ပူးေပါင္းအေျဖရွာၾကမည္နည္းဆိုသည္မွာ ေမးခြန္းအျဖစ္က်န္ရွိေနဆဲ။
၂၀၁၃ ၾသဂုတ္လအတြင္း ရခိုင္ျပည္နယ္အပါအ၀င္ ရန္ကုန္၊ မႏၲေလးႏွင့္ အျခားေဒသမ်ားသို႔ ေရာက္ရွိခဲ့စဥ္ ပဋိပကၡ၏
ႏွစ္ဖက္စလံုးမွ ေခါင္းေဆာင္မ်ားအား ထိုေမးခြန္းမ်ား ေမးျမန္းခဲ့ပါသည္။ ၎တို႔အထဲတြင္ ႏိုင္ငံေရးပါတီေခါင္းေဆာင္မ်ား၊
ျမန္မာႏိုင္ငံအစိုးရဌာနမ်ားႏွင့္ အျခားႏိုင္ငံတကာအစိုးရကိုယ္စားျပဳသူမ်ား၊ ဘာသာေရးဆိုင္ရာႏွင့္ အရပ္ဘက္ဆိုင္ရာ
အဖဲြ႕အစည္းမ်ား၏ ေခါင္းေဆာင္မ်ား (အမ်ဳိးသမီးမ်ားႏွင့္ လူငယ္မ်ား)၊ မီဒီယာလုပ္ငန္းဌာနမွ ကၽြမ္းက်င္ပုဂၢိဳလ္မ်ား၊
သင္တန္းဆရာမ်ားႏွင့္ ရခိုင္ျပည္နယ္ရွိ ေရလုပ္ငန္းႏွင့္ စိုက္ပ်ဳိးေရးလုပ္ငန္း လုပ္ကိုင္ေဆာင္ရြက္ေနၾကသူမ်ား ပါ၀င္
ခဲ့ၾကသည္။ ဤေဆာင္းပါးတြင္ အႀကံျပဳေဖာ္ျပအပ္သည့္ ေဆာင္ရြက္မႈလုပ္ငန္းစဥ္မ်ားသည္ ထိုအင္တာဗ်ဴးမ်ား၊
အုပ္စုေဆြးေႏြးမႈမ်ားႏွင့္ အလုပ္႐ံုေဆြးေႏြးမႈမ်ားမွတစ္ဆင့္ အေျခခံ၍ ရရွိလာသည့္ တြန္းအားရလဒ္မ်ားပင္ျဖစ္သည္။
ဤေဆာင္ရြက္မႈလုပ္ငန္းစဥ္မ်ားကို ၁။ လံုၿခံဳေရးဆိုင္ရာ ေရတိုစီမံေဆာင္ရြက္မႈ ၂။ ေရလတ္ႏွင့္ ေရရွည္ႏိုင္ငံသားျဖစ္မႈ
ဆိုင္ရာ အက်ပ္အတည္းကို အေကာင္အထည္ေဖာ္စီမံေဆာင္ရြက္မႈ ၃။ ျပန္လည္သင့္ျမတ္ေရးႏွင့္ အားလံုးပါ၀င္ဖံြ႕ၿဖိဳးတိုး
တက္မႈဆိုင္ရာ ေရလတ္ႏွင့္ ေရရွည္ စီမံေဆာင္ရြက္မႈဟူ၍ အပိုင္းသံုးပိုင္း ခဲြျခားတင္ျပထားသည္။ ဤသည္တို႔မွာ
အႀကံျပဳတင္ျပမႈ သက္သက္မွ်ျဖစ္ေသာ္လည္း ရခိုင္ျပည္နယ္၏ အနာဂတ္ႏွင့္ ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္း ေနထိုင္ၾကသည့္ ေဒသ
အသိုင္းအ၀ိုင္းမ်ား အခ်င္းခ်င္း ယွဥ္တဲြေနထိုင္ေရး ေဆာင္ရြက္မႈတို႔အတြက္ အသြင္တစ္မ်ဳိးေဆာင္သည့္ မူ၀ါဒေရးဆိုင္ရာ
ႏွင့္ ျပည္သူ႔ေရးရာ အစျပဳေဆြးေႏြးပဲြမ်ားကို ျဖစ္ေစလိမ့္မည္ဟု ယံုၾကည္ေနမိပါသည္။
လံုၿခံဳေရးဆိုင္ရာေရတိုစီမံေဆာင္ရြက္မႈ ျဖစ္လာႏိုင္ဖြယ္ရွိသည့္ ေနာက္ဆက္တဲြတိုက္ခိုက္မႈမ်ားအား ႏွစ္ဖက္စလံုးမွ
ေၾကာက္ရြံ႕စိုးရိမ္စိတ္မ်ား လႊမ္းမိုးလ်က္ရွိ ေနၾကဆဲျဖစ္သည့္အေလ်ာက္ ေပါက္ေတာ၊ ေျမပံု၊ စစ္ေတြၿမိဳ႕ (သ၀င္ေခ်ာင္း)
တို႔ရွိ ယာယီစခန္းမ်ားတြင္ ေနထိုင္လ်က္ရွိၾကေသာ မြတ္ဆလင္မ်ားႏွင့္ အမ်ားစုျဖစ္ေသာ ရခုိင္လူမ်ဳိးတို႔အၾကား ယာယီသီး
ျခားေနရာခ်ထားမႈအစီအစဥ္တစ္ခု လိုအပ္သည္။ သို႔ရာတြင္ အသိုင္းအ၀ိုင္းႏွစ္ခုအၾကား လိုအပ္ေကာင္းလိုအပ္လာႏိုင္သည့္
ပတ္သက္ဆက္ႏႊယ္မႈမ်ဳိးကို လံုး၀ပိတ္ဆို႔မႈသဖြယ္ ျဖစ္ေစႏိုင္သည့္ အဟန္႔အတားပံုစံမ်ဳိးမ်ားအား ေရွာင္ရွားရန္လိုအပ္ၿပီး
ဤယာယီ သီးျခားေနရာခ်ထားမႈအစီအစဥ္ကို ျဖည္းျဖည္းခ်င္း ႐ုပ္သိမ္းသြားႏိုင္ရန္ (သို႔မဟုတ္) တိုးျမႇင့္ေဆာင္ရြက္သြားေစႏိုင္ရန္
လက္ရွိအေျခအေနကို မျပတ္ေလ့လာေစာင့္ၾကည့္မႈကို အေျခခံသည့္ စနစ္က်ေသာ အစီအစဥ္တစ္ခုထားရွိရန္ လိုအပ္သည္။
ႏိုင္ငံသားျပဳျခင္းဆိုင္ရာ အက်ပ္အတည္းကိစၥရပ္အတြက္ ေရလတ္ႏွင့္ ေရရွည္စီမံေဆာင္ရြက္မႈ
ျမန္မာအစိုးရ၏ ရခိုင္ျပည္နယ္အတြင္း ႏွစ္ရွည္ၿငိမ္းခ်မ္းေရးစီမံေဆာင္ရြက္မႈ လုပ္ငန္းစဥ္အား အာဆီယံ (သို႔) ၎အဖဲြ႕
၀င္ႏိုင္ငံအခ်ဳိ႕ (အင္ဒိုနီးရွားႏိုင္ငံ ျဖစ္ေကာင္းျဖစ္ႏိုင္သည္)မွ ကူညီပံ့ပိုးေပးရန္ လိုအပ္ေလသည္။ ၂၀၁၄ ျမန္မာႏိုင္ငံ အာဆီယံ
ဥကၠ႒သက္တမ္းအတြင္း ႏွစ္ဖက္အသိုင္းအ၀ိုင္း ညိႇႏႈိင္းေဆြးေႏြးေရးႏွင့္ ျပန္လည္သင့္ျမတ္ေရး ေတြ႕ဆံုေဆြးေႏြးပဲြမ်ား ဖန္တီး
ေပးျခင္းတို႔ ျပဳလုပ္ႏိုင္သည့္အျပင္ ဘဂၤလားေဒ့ရွ္၊ တ႐ုတ္၊ ကိုရီးယား၊ ဂ်ပန္၊ ကုလသမဂၢ၊ အစၥလာမ္မစ္ႏိုင္ငံမ်ားအသင္းႏွင့္
အျခားပါ၀င္ပတ္သက္သူမ်ား အသီးသီးပါ၀င္သည့္ ႏိုင္ငံတကာဆိုင္ရာ ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္မႈအစီအစဥ္တစ္ခု စတင္ျခင္းျဖင့္
ယခုတင္ျပအႀကံျပဳအပ္ေသာ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးလုပ္ငန္းစဥ္အား အက်ဳိးျပဳႏိုင္မည္ျဖစ္သည္။
ဤႏိုင္ငံတကာပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္မႈအစီအစဥ္၏ အဓိကရည္ရြယ္ခ်က္မွာ ဆက္လက္ျဖစ္ပြားလ်က္ရွိေသာ ပဋိပကၡ၏ အသိုင္း
အ၀ိုင္းႏွစ္ဖက္စလံုးအတြက္ အက်ဳိးရွိေစမည့္ အဓိကကိစၥရပ္မ်ားႏွင့္ က်ယ္ျပန္႔လာေသာ ေနာက္ဆက္တဲြျပႆနာမ်ားကို တိက်
ေသာအခ်ိန္ကာလ အကန္႔အသတ္အတြင္း ေျဖရွင္းေစႏိုင္ရန္၊ နည္းပညာပိုင္းႏွင့္ စီးပြားေရးဆိုင္ရာပံ့ပိုးမႈမ်ား ေဆာင္ရြက္ေပးႏိုင္ရန္၊
ျပည္ေထာင္စုအစိုးရ၊ ရခိုင္ျပည္နယ္အစိုးရတို႔ႏွင့္ ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္ရန္ျဖစ္သည္။ ရခိုင္ျပည္နယ္ ဒုကၡသည္စခန္းမ်ားတြင္ ေနထိုင္
လ်က္ရွိၾကေသာ မြတ္ဆလင္လူဦးေရကို စစ္တမ္းေကာက္ယူရာတြင္ ႀကံဳေတြ႕ရင္ဆိုင္ရေသာ အခက္အခဲမ်ားကို ေျဖရွင္းရာတြင္
သင့္တင့္ေလ်ာက္ပတ္ေသာ ႏိုင္ငံတကာ၏ အကူအညီကို ႀကိဳဆိုလိုသည့္ ျပည္ေထာင္စုအစိုးရ၏ ဆႏၵႏွင့္လည္း လိုက္ေလ်ာညီ
ေထြမႈရွိပါသည္။ ပဋိပကၡႏွင့္ပတ္သက္သည့္ ႏိုင္ငံေရးပိုင္းဆိုင္ရာကိစၥရပ္ကိုမူ ႏိုင္ငံေတာ္အစိုးရ၏ သေဘာထားဆႏၵမပါဘဲ
ၾကားေနသူအျဖစ္ျဖင့္ေသာ္လည္းေကာင္း၊ ညိႇႏႈိင္း၀င္ေရာက္ေဆာင္ရြက္သူအျဖစ္ျဖင့္ေသာ္လည္းေကာင္း လံုး၀၀င္ေရာက္စြက္ဖက္
ကိုင္တြယ္ေျဖရွင္းျခင္း ျပဳလုပ္မည္မဟုတ္ေၾကာင္းကို ရွင္းရွင္းလင္းလင္းေဖာ္ျပထားရမည္။
ယခုအႀကံျပဳတင္ျပအပ္သည့္ ႏိုင္ငံတကာပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္မႈအစီအစဥ္ႏွင့္အတူ လက္တဲြပူးေပါင္းလ်က္ ျပည္ေထာင္စုအဆင့္
အစိုးရ၊ ရခိုင္ျပည္နယ္အစိုးရတို႔က ရခိုင္ျပည္နယ္ရွိ မြတ္ဆလင္လူဦးေရအတြက္ တရား၀င္ျမန္မာႏိုင္ငံသားအျဖစ္ စိစစ္ခံယူႏိုင္မည့္
ႏိုင္ငံတကာစံႏႈန္းမ်ားကို အေျခခံသည့္ အေနအထားတစ္ခုကို သတ္မွတ္ႀကီးၾကပ္ေဆာင္ရြက္ၾကရမည္။ ႏိုင္ငံသား၊ ဧည့္ႏိုင္ငံသားႏွင့္
ႏိုင္ငံသားျပဳခြင့္ရသူဟူ၍ သတ္မွတ္ခဲြျခားပါရွိသည့္ ျမန္မာႏိုင္ငံ၏ ၁၉၈၂ ႏိုင္ငံသားဥပေဒသည္ ထုိသို႔ဆက္လက္ေဆာင္ရြက္ရန္
မူေဘာင္ေကာင္းတစ္ခုပင္ျဖစ္သည္။ ထိုကဲ့သို႔ ေဆာင္ရြက္ရာတြင္ ျမန္မာႏိုင္ငံ၏ အားလံုးပါ၀င္မႈရွိသည့္ ဒီမိုကေရစီျပဳျပင္ေျပာင္းလဲမႈ
ေမွ်ာ္မွန္းခ်က္မ်ားကို ထင္ဟပ္ေစရန္ အေရးႀကီးသည္။ ဤသို႔ ႏိုင္ငံသားျဖစ္မႈဆိုင္ရာ သတ္မွတ္ျပင္ဆင္ရာတြင္ ရခိုင္ျပည္နယ္ရွိ
မြတ္ဆလင္အသိုင္းအ၀ိုင္းမွ ေခါင္းေဆာင္မ်ား၏ ပါ၀င္ေဆြးေႏြးမႈသည္လည္း ၎တို႔၏ လက္ခံႏိုင္မႈႏွင့္ ေရရွည္အတြက္ မ်ားစြာအ
က်ဳိးရွိလွမည္ျဖစ္သည္။ ဤလုပ္ငန္းျဖစ္စဥ္တစ္ေလွ်ာက္တြင္ ျပည္ေထာင္စုအစိုးရအေနျဖင့္ ရခိုင္ျပည္နယ္အစိုးရအား လိုအပ္သည့္
လုပ္ပိုင္ခြင့္ႏွင့္ အရင္းျမစ္မ်ားကို သံုးစဲြပိုင္ခြင့္ေပးျခင္းျဖင့္ မ်ားစြာအက်ဳိးရွိေစမည္။ ဤျဖစ္စဥ္အားလံုး၏ အနာဂတ္အက်ဳိးဆက္မ်ားကို
ေရရွည္တြင္ ႀကံဳေတြ႕ရင္ဆိုင္ရမည္မွာ ေဒသခံအစိုးရပင္ျဖစ္သည္ မဟုတ္ပါေလာ။
ကုလသမဂၢဒုကၡသည္မ်ားဆိုင္ရာေကာ္မရွင္ႏွင့္ ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္ခဲ့သည့္ ၂၀၀၂-၂၀၀၉ တန္ဇနီးယားႏိုင္ငံ (Tanzania) မွ
ဘူရန္ဒီယန္(Burundian) စစ္ေျပးဒုကၡသည္မ်ားကို ေျပာင္းေရႊ႕ျခင္းလုပ္ငန္းစဥ္မွ သင္ယူရရွိခဲ့သည့္ ႏိုင္ငံတကာအေတြ႕အႀကံဳအရ
ရခုိင္ျပည္နယ္ရွိ မြတ္ဆလင္အသိုင္းအ၀ိုင္း ႏိုင္ငံသားအျဖစ္ စိစစ္ခံယူႏိုင္မႈအား ဆံုးျဖတ္သတ္မွတ္ရန္အတြက္ တိက်ေသာအခ်ိန္
ကာလတစ္ခု သတ္မွတ္ေရးဆဲြရမည္။ အခ်ိန္ကာလအတိအက်တစ္ခုကို ေဖာ္ျပသတ္မွတ္ထားရွိရမည္ျဖစ္ၿပီး ဤကာလအတြင္းတြင္
ဘဂၤလားေဒ့ရွ္ႏိုင္ငံမွ တရားမ၀င္ ၀င္ေရာက္လာမႈမရွိေစရန္ အထူးစီမံေဆာင္ရြက္ရန္ လိုအပ္သည္။ ဤလုပ္ငန္းစဥ္ကို ေကာင္းစြာ
ေဆာင္ရြက္ႏိုင္ရန္ ျမန္မာႏိုင္ငံအစိုးရအေနျဖင့္ အာဆီယံ (သို႔) အျခားႏိုင္ငံတကာပူးေပါင္းမႈအစီအစဥ္မ်ားမွတစ္ဆင့္ နည္းပညာပံ့ပိုး
ကူညီမႈမ်ားရယူရန္ ေဆာင္ရြက္ေကာင္း ေဆာင္ရြက္ႏိုင္သည္။
အႀကံျပဳတင္ျပအပ္ေသာ လူဦးေရစိစစ္ေကာက္ယူမႈႏွင့္ နယ္စပ္ေဒသ အထူးထိန္းသိမ္းေစာင့္ေရွာက္ေရးလုပ္ငန္းမ်ားကို
ေဆာင္ရြက္ရန္ ယခင္နယ္စပ္ေဒသကာကြယ္ေရး နစက (၂၀၁၃ ဇူလိုင္လ ဖ်က္သိမ္း) ၀န္ထမ္းေဟာင္းမ်ားအား လူမႈဆက္ဆံေရးႏွင့္
လူ႔အခြင့္အေရးဆိုင္ရာ ပညာေပးသင္တန္းမ်ား ပို႔ခ်ေပးျခင္းျဖင့္ နစက၏ ျပည္သူ႔ယံုၾကည္မႈမ်ား ျပန္လည္ရရွိလာေအာင္ ေဆာင္
ရြက္ႏိုင္သည္။ ၁၉၉၀ ျပည့္ႏွစ္မ်ားအတြင္း (အစၥေရး-ပါလက္စတိုင္း) ႏွင့္ (ပီ႐ူး-အီေကြေဒါ) ၫြန္႔ေပါင္းတပ္မ်ား သက္ဆိုင္ရာ
အျငင္းပြားနယ္စပ္တစ္ေလွ်ာက္ ေစာင့္ၾကည့္ေရးလုပ္ငန္းစဥ္မ်ား ေဆာင္ရြက္ခဲ့သကဲ့သို႔ ဗုဒၶဘာသာႏွင့္ မြတ္ဆလင္မ်ားပါ၀င္သည့္
အရည္အခ်င္းျပည့္၀သည့္ နယ္စပ္လံုၿခံဳေရးအဖဲြ႕ ဖဲြ႕စည္းရန္ စဥ္းစားသင့္သည္။
ျပည္ေထာင္စုအစိုးရႏွင့္ ရခိုင္ျပည္နယ္အစိုးရတို႔မွ အဆိုပါ၀န္ထမ္းမ်ားကို ေလ့က်င့္သင္ၾကားေပးျခင္းႏွင့္ အျခားေသာ
သက္ဆိုင္ရာကိစၥရပ္မ်ားကို ေဆာင္ရြက္ရာတို႔တြင္ လိုအပ္ပါက ၎ႏိုင္ငံတကာပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္မႈအဖဲြ႕၏ ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္မႈ
ကို ရယူႏိုင္သည္။ ရခုိင္ျပည္နယ္အတြင္း ကန္႔သတ္ေနရာမ်ားရွိ မြတ္ဆလင္အသိုင္းအ၀ိုင္းႏွင့္ ယဥ္ေက်းမႈအရေသာ္လည္းေကာင္း၊
ဘာသာေရးအရေသာ္လည္းေကာင္း ဆက္ႏႊယ္မႈရွိႏိုင္သည့္ ခိုင္မာသည့္ ေဒသတြင္း အစၥလာမ္မစ္ႏိုင္ငံတစ္ႏိုင္ငံ (သို႔)
ဘဂၤလားေဒ့ရွ္ႏိုင္ငံမွ လူမႈအဖဲြ႕အစည္းတစ္ခုခုကို ဖိတ္ေခၚပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္ျခင္းျဖင့္ လူဦးေရစိစစ္ေကာက္ခံရာတြင္ လူ၀င္မႈ
ႀကီးၾကပ္ေရးမွ ဆက္လက္ႀကံဳေတြ႕ေနရသည့္ အခက္အခဲမ်ားကို ေျဖရွင္းေဆာင္ရြက္ႏိုင္ေပမည္။ စိတ္ခ်ယံုၾကည္မႈရွိေသာ စစ္တမ္း
ေကာက္ယူမႈအျဖစ္ ပံ့ပိုးေပးႏိုင္ရန္ ႏိုင္ငံတကာပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္မႈ အစီအစဥ္မွ အာဆီယံႏိုင္ငံမ်ားျဖစ္ၾကသည့္ အင္ဒိုနီးရွားႏွင့္
မေလးရွားႏိုင္ငံ (သို႔) ဂ်ပန္ႏွင့္ ကိုရီးယားတို႔၏အဖဲြ႕သားမ်ား ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္မႈကို ရယူႏိုင္သည္။
ႏိုင္ငံသားျဖစ္ခြင့္ကိစၥ စိစစ္ေဆာင္ရြက္ၿပီးစီးပါက ျမန္မာႏိုင္ငံ၏ တည္ဆဲဥပေဒႏွင့္အညီ ႏုိင္ငံသားအခြင့္အေရး၊ ႏိုင္ငံေရး၊
စီးပြားေရးဆိုင္ရာအခြင့္အေရးမ်ားကို ပညာေရး၊ အလုပ္အကိုင္အခြင့္အလမ္း၊ လြတ္လပ္စြာယံုၾကည္ကိုးကြယ္မႈ၊ လြတ္လပ္စြာ
ေဟာေျပာစည္း႐ံုးႏိုင္မႈႏွင့္ ေရြးေကာက္ပဲြတြင္ ၀င္ေရာက္ယွဥ္ၿပိဳင္ႏိုင္မႈ အခြင့္အေရးမ်ားပင္ျဖစ္သည္။ ႏိုင္ငံသားအျဖစ္ ခံယူခြင့္
မရရွိသူမ်ား၏ အနာဂတ္အတြက္ ရွင္းလင္းေသခ်ာေသာ အစီအစဥ္တစ္ခုထားရွိရမည္။ ဥပမာအားျဖင့္ ႏိုင္ငံျခားသားမ်ားဆိုင္ရာ
ျမန္မာႏိုင္ငံသားအျဖစ္ ေလွ်ာက္ထားျခင္း၊ ေငြေၾကးအေထာက္အပံ့အကူအညီတို႔ႏွင့္အတူ တတိယႏိုင္ငံတစ္ခုတြင္ အေျခခ်ေန
ထိုင္ႏိုင္ေရး စသည္တို႔ပင္ျဖစ္သည္။
ျပန္လည္သင့္ျမတ္ေရးႏွင့္ အားလံုးပါ၀င္သည့္ ဖံြ႕ၿဖိဳးတိုးတက္မႈဆုိင္ရာ ေရလတ္ႏွင့္ ေရရွည္စီမံေဆာင္ရြက္မႈ
ႏိုင္ငံသားျဖစ္မႈဆိုင္ရာ လုပ္ငန္းစဥ္မ်ား ေဆာင္ရြက္လ်က္ရွိစဥ္တြင္ ေက်းလက္ႏွင့္ ၿမိဳ႕ျပဖံြ႕ၿဖိဳးမႈအစီအစဥ္တစ္ခုကိုလည္း
ႏိုင္ငံတကာပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္မႈလုပ္ငန္းစဥ္အဖဲြ႕၊ ျပည္ေထာင္စုအစိုးရႏွင့္ ရခိုင္ျပည္နယ္အစိုးရတို႔မွ တစ္ၿပိဳင္နက္တည္း
စနစ္တက်အေသအခ်ာပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္ရန္ လိုအပ္သည္။ အထူးသျဖင့္ ပဋိပကၡျဖစ္ပြားခဲ့သည့္ ေဒသ၏ မိသားစု၀င္ေငြျမႇင့္တင္
မႈကို အေလးေပးေဆာင္ရြက္ရန္ အေရးႀကီးသည္။ စိုက္ပ်ဳိးေရး၊ ငါးေမြးျမဴေရး၊ အေသးစားစီးပြားေရး၊ မူလတန္းအဆင့္ပညာေရး၊
တစ္ကိုယ္ေရသန္႔ရွင္းေရး၊ က်န္းမာေရးတို႔ႏွင့္အတူ အေျခခံအေဆာက္အအံု (လမ္းမ်ား၊ သက္ေမြး၀မ္းေက်ာင္း ဖံြ႕ၿဖိဳးမႈအတြက္
အေရးႀကီးသည့္ ဆိပ္ကမ္းမ်ားအပါအ၀င္)တို႔မွာ အဓိကဦးစားေပးလုပ္ေဆာင္ရမည့္ က႑မ်ားျဖစ္သည္။ ရပ္ရြာလူထုအေျချပဳ
သမ၀ါယမႏွင့္ အေသးစားေခ်းေငြလုပ္ငန္းဆိုင္ရာ အသင္းအဖဲြ႕တစ္ခု (“ကနဦး သက္ေမြး၀မ္းေက်ာင္းဆိုင္ရာဖံြ႕ၿဖိဳးမႈ” ဟူ၍
ရပ္ရြာလူထု ကိုယ္တုိင္စီမံခန္႔ခဲြမႈမ်ဳိးပံုစံ) ရွိျခင္းျဖင့္ အက်ဳိးရွိေစပါလိမ့္မည္။ ေဒသခံမ်ား၏ လိုလားမႈဆႏၵကို အထူးဦးစားေပး၍
ျဖစ္ႏိုင္မည္ဆိုပါက စီးပြားေရးလုပ္ငန္းဆိုင္ရာ ႏွစ္ဖက္ကူးလူးဆက္ဆံမႈကို ဖန္တီးေပးႏိုင္မည့္ ၀င္ေငြလည္ပတ္မႈဆိုင္ရာလုပ္ငန္း
မ်ားကို ထည့္သြင္းစဥ္းစားသင့္သည္။
ဤႏိုင္ငံတကာပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္မႈအစီအစဥ္၏ နည္းပညာပိုင္းႏွင့္ စိတ္ဓာတ္ပိုင္းဆိုင္ရာ ကူညီေထာက္ပံ့မႈမ်ားျဖင့္ အသိုင္း
အ၀ိုင္းတစ္ဖက္ဖက္မွ (သို႔မဟုတ္) ႏွစ္ဖက္စလံုး၏ ယံုၾကည္ေလးစားမႈရွိသည့္ ဘာသာေရးႏွင့္ အရပ္ဘက္အဖဲြ႕အစည္းေခါင္းေဆာင္တို႔မွ
ေတာင္အာရွႏွင့္ အေရွ႕အလယ္ပိုင္းႏွစ္ခုစလံုးတြင္ အေျခစိုက္ေနေသာ Rohigya Solidarity Organization (RSO) ကြန္ယက္မ်ား၏
ေခါင္းေဆာင္မႈပိုင္းႏွင့္ ၾသဇာလႊမ္းမိုးမႈရွိေသာ ဘုန္းေတာ္ႀကီးမ်ားႏွင့္ အမ်ားစုလက္ခံက်င့္သံုးသည့္ ဗုဒၶဘာသာျမန္မာႏိုင္ငံျဖစ္တည္မႈ
လကၡဏာရပ္ကို တက္တက္ႂကြႂကြကာကြယ္ရန္ တစိုက္မတ္မတ္ ႀကိဳးစားလုပ္ေဆာင္ေနၾကသည့္ အမ်ားၾကည္ညိဳေလးစားေသာ
ဗုဒၶဘာသာ ေလာကီေခါင္းေဆာင္မ်ားအား အဆက္အသြယ္ျပဳလုပ္ႏိုင္မည့္ နည္းလမ္းတစ္သြယ္ကို ရွာေဖြရန္လိုအပ္ေနသည္။
ႏွစ္ဖက္စလံုးမွ ပါ၀င္ပတ္သက္ေနၾကေသာ ယင္းအေထာက္အကူျပဳအဖဲြ႕မ်ားမွ ၎တို႔၏ ႏိုင္ငံေရး၊ စီးပြားေရးႏွင့္ စိတ္ဓာတ္ပိုင္း
ဆိုင္ရာပံ့ပိုးမႈမ်ားအစား ရခုိင္ျပည္နယ္ရွိ ၀င္ေငြနိမ့္ အိမ္ေထာင္စုမ်ားအား ႏိုင္ငံေရးေသြးထိုးလံႈ႔ေဆာ္မႈႏွင့္ အၾကမ္းဖက္မႈမ်ားအတြင္းသို႔
က်ေရာက္ေစသည့္ စီးပြားေရးနိမ့္က်မႈႏွင့္ လူမႈေရးမမွ်တမႈတို႔ကို ျဖစ္ေစသည့္ အဓိကအေၾကာင္းျခင္းရာမ်ားေပၚတြင္ ျပန္လည္အေလး
ထား အာ႐ံုျပဳၾကရမည္။
ျပည္ေထာင္စုအစိုးရ၊ ရခိုင္ျပည္နယ္အစိုးရႏွင့္ ႏိုင္ငံတကာပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္မႈ လုပ္ငန္းစဥ္အဖဲြ႕တို႔ ပူးေပါင္း၍ ႏွစ္ဖက္စလံုးမွ
ေဒသတြင္း ေရႊ႕ေျပာင္းေနထုိင္သူမ်ားႏွင့္ ဒုကၡသည္မ်ား၏ ျပန္လည္ေနရာခ်ထားေရးကို ကူညီေထာက္ပံ့ရန္ လိုအပ္သည္။ ဘက္စံုအ
သက္ေမြး၀မ္းေက်ာင္း အလုပ္အကိုင္မ်ား ဖန္တီးေပးျခင္း ျဖစ္ေပၚလာမည့္ ေျမယာႏွင့္ ပစၥည္းဥစၥာပိုင္ဆိုင္မႈ အျငင္းပြားျခင္းမ်ား ေျဖရွင္း
ေပးျခင္းတို႔ကို ျပန္လည္ေနရာခ်ထားေရးလုပ္ငန္းစဥ္၏ အစပိုင္းလုပ္ငန္းစဥ္မ်ားအျဖစ္ျဖင့္ သြက္လက္ျမန္ဆန္စြာ ေဆာင္ရြက္ရမည္။
ျပည္သူလူထုအားလံုးအတြက္ လံုၿခံဳစိတ္ခ်မႈ၊ စိတ္သက္သာရာရမႈ၊ ေႏြးေထြးပ်ဴငွာမႈရွိသည့္ လူမႈပတ္၀န္းက်င္တစ္ရပ္ကို ဖန္တီးေပးေစ
ႏိုင္ရန္အလို႔ငွာ ေတြ႕ဆံုစု႐ံုးမႈမ်ားကို ေကာင္းစြာျပဳလုပ္ ဖန္တီးေပးရန္လိုအပ္သည္။ စိုးရိမ္ေၾကာက္ရြံ႕စိတ္မ်ား၊ ပူေဆြးေသာကမ်ား၊
ေၾကာက္စိတ္စဲြကတ္မႈမ်ားအား ေျဖေလ်ာ့ကုသနည္း အေတြ႕အႀကံဳမ်ားကို ၎အစည္းအေ၀းမ်ားတြင္ မွ်ေ၀ေပးျခင္းတို႔ကို ျပဳလုပ္
ႏိုင္သည္။ ယခုေလာေလာဆယ္တြင္ အိပ္မက္ဆိုးမ်ားႏွင့္အတူ ေၾကာင့္ၾကစိုးရိမ္ပူပန္မႈမ်ားကို ခံစားေနရသည့္ သာမန္ျပည္သူမ်ား
အတြက္ အထူးလိုအပ္လွသည့္ လူမႈစိတ္ပညာႏွင့္ စိတ္ခံစားမႈဆိုင္ရာ အေထာက္အပံ့မ်ားအတြက္ စနစ္က်ေသာ လုပ္ထံုးလုပ္နည္းမ်ား
မေတြ႕ရွိရသလို ယင္းသို႔ ေဆာင္ရြက္စီစဥ္မႈမ်ား လိုအပ္သည္ဟူသည့္ အသိအျမင္မ်ားလည္း လစ္ဟာလ်က္ရွိေနသည္ကို ေတြ႕ရသည္။
ႏွစ္ဖက္စလံုး၏အက်ဳိးႏွင့္ စိတ္ပိုင္းဆိုင္ရာပံ့ပိုးမႈတို႔အတြက္ အေထာက္အကူျပဳေစမည့္ သာမန္ေတြ႕ဆံုစု႐ံုးမႈမ်ားကို ဖန္တီးျပဳလုပ္ေပးရာတြင္
အမ်ဳိးသမီးမ်ား၊ လူငယ္မ်ားအပါအ၀င္ အေတြ႕အႀကံဳရွိေသာ ဘာသာေရးႏွင့္ လူမႈအသိုင္းအ၀ိုင္း ေဒသခံေခါင္းေဆာင္မ်ားက အေရးႀကီး
ေသာအခန္းက႑မွ ပါ၀င္ေဆာင္ရြက္ႏိုင္သည္။ ထိုသို႔ ကူညီေဆာင္ရြက္ေပးရာတြင္ စိတ္ပိုင္းဆိုင္ရာကုသေပးျခင္းပညာရပ္ကို ကၽြမ္းက်င္စြာ
တတ္ေျမာက္ရန္ မလိုအပ္သည့္ ႐ိုးစင္းေသာ လမ္းၫႊန္မႈမ်ား အသံုးျပဳႏိုင္သည္။
တင္းမာမႈအေျခအေန အခ်ိန္ႏွင့္အမွ် တျဖည္းျဖည္း ေလ်ာ့က်လာသည္ႏွင့္အညီ ယံုၾကည္ေလးစားမႈရွိသည့္ ႏွစ္ဖက္ေခါင္းေဆာင္မ်ား
ဦးေဆာင္မႈျပဳ၍ ျပန္လည္သင့္ျမတ္မႈ၊ ညိႇႏိႈင္းအေျဖရွာမႈႏွင့္ ႏွစ္ဖက္လက္ခံအသိအမွတ္ျပဳႏိုင္မည့္ နည္းလမ္းမ်ား ေဖာ္ထုတ္ေစႏိုင္ရန္
ေဒသခံမ်ား၏ ဆႏၵအေလ်ာက္ ႏွစ္ဖက္အသိုင္းအ၀ိုင္းအခ်င္းခ်င္း ေတြ႕ဆံုေဆြးေႏြးမႈမ်ား၊ ဘာသာေရးဆိုင္ရာ ႏွီးေႏွာဖလွယ္မႈမ်ား ျပဳလုပ္
ေပးျခင္းျဖင့္ အက်ဳိးရွိေစမည္။ အေရွ႕တီေမာ၊ ရ၀မ္ဒါႏွင့္ ေတာင္အာဖရိကႏိုင္ငံမ်ားတြင္ က်င့္သံုးခဲ့ေသာ ေဒသခံလူထု၏ လုပ္ေဆာင္ခ်က္
သာဓကမ်ားသည္ ျမန္မာႏိုင္ငံ၏ တစ္မူထူးျခားေသာသမိုင္းေၾကာင္း၊ ယဥ္ေက်းမႈႏွင့္ ဘာသာေရးအေနအထားအတြက္ အသင့္ေလ်ာ္ဆံုးျဖစ္
ေစမည့္ နည္းလမ္းအေျခခံမ်ားကို ရွာေဖြေဖာ္ထုတ္ႏိုင္ရန္အတြက္ အေျခခံမ်ားပင္ျဖစ္သည္။ ပိုင္းျခားလ်က္ရွိေသာ ႏွစ္ဖက္အသိုင္းအ၀ိုင္းအ
တြက္ တိက်ခိုင္မာေသာ ႏိုင္ငံေရးေျဖရွင္းမႈတစ္ရပ္ အေရးေပၚလိုအပ္လ်က္ရွိေသာေၾကာင့္ အထက္တြင္ေဖာ္ျပခဲ့ေသာ ေဆာင္ရြက္မႈလုပ္
ငန္းစဥ္မ်ား ေသခ်ာစြာညိႇႏႈိင္းေဆြးေႏြးမႈျပဳရန္ႏွင့္ ျပန္လည္သံုးသပ္ရန္ လုိအပ္ေသာ္လည္း ဤအႀကံျပဳတင္ျပခ်က္၏ ခိုင္မာၿပီးအျပဳသ
ေဘာေဆာင္သည့္ အေျခခံေမွ်ာ္မွန္းခ်က္ကို အေလးအနက္ထည့္သြင္းစဥ္းစားရမည္ျဖစ္ၿပီး က်ယ္က်ယ္ျပန္႔ျပန္႔မွ်ေ၀ရမည္။
၂၀၁၂ ခုႏွစ္ ႏို၀င္ဘာလတြင္ က်င္းပခဲ့သည့္ အာဆီယံထိပ္သီးအစည္းအေ၀း၌ တည္ေထာင္ခဲ့သည့္ အာဆီယံၿငိမ္းခ်မ္းေရးႏွင့္ ရင္ၾကားေစ့
ေရးအင္စတီက်ဳ႕ဒ္ (ASEAN Institute for Peace and Reconciliation)သည္ မူ၀ါဒေရးဆိုင္ရာ သက္ေရာက္မႈရွိေစရန္အတြက္ ဤေဖာ္ျပပါ
လုပ္ငန္းစဥ္မ်ားကို ဆန္းစစ္ေလ့လာျခင္း၊ ထပ္မံအားျဖည့္ျခင္းတို႔ျပဳလုပ္ရာ၌ အေရးႀကီးေသာအခန္းက႑တစ္ရပ္မွ ပါ၀င္မည္ျဖစ္သည္။
(ေဒါက္တာအ႐ိုင္သည္ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စု George Mason University, School for International Training (SIT) Graduate
Institute & Fellow, Center for Peacemaking Practice, School for Conflict Analysis and Resolution (S-CAR) ၌ Peacebuilding
and Conflict Transformation ဘာသာရပ္၌ တဲြဖက္ပါေမာကၡအျဖစ္ ေဆာင္ရြက္လ်က္ရွိသည္။ စာဖတ္သူမ်ား ဦးေႏွာက္မုန္တိုင္းဆင္ႏိုင္ရန္
ေဖာ္ျပျခင္းသာျဖစ္ၿပီး ေဆာင္းပါးပါအေၾကာင္းအရာမွာ စာေရးသူ၏အာေဘာ္သာျဖစ္သည္)
7Day News Journal မွ...
